Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

father and mother

  • 1 uterque

    ŭter-que, utrăque, utrumque ( gen. sing. utriusque, always with ĭ, Plaut. Truc [p. 1945] 4, 3, 20; Lucr. 4, 503; Cat. 68, 39; Hor. C. 3, 8, 5; Ov. M. 6, 506; old gen. and dat. sing. fem. utraeque, acc. to Charis. 2, 3, p. 132; gen. plur. utrumque, Cic. Verr. 2, 5, 49, § 129 B. and K.), pron., each (of two), either, each one, one and the other, one as well as the other, both (applied to two subjects regarded severally, while ambo regards the two as a pair; cf. Zumpt, Gr. § 141, Anm. 2).
    I.
    Sing.
    A.
    In gen.
    1.
    With substt.
    (α).
    In gen.:

    imperator uterque hinc et illinc Jovi Vota suscipere,

    Plaut. Am. 1, 1, 74: tibi in utrāque parte pollet et pariter potest, Afran. ap. Non. p. 375, 5 (Com. Rel. v. 226 Rib.):

    causae utriusque figurae,

    Lucr. 4, 503; 4, 1212:

    quascumque (insulas) in liquentibus stagnis Marique vasto fert uterque Neptunus,

    Cat. 31, 3:

    parique fastigio steterit in utrāque fortunā,

    Nep. Att. 14, 2:

    docte sermones utriusque linguae,

    Greek and Latin, Hor. C. 3, 8, 5; cf.:

    insignis utriusque linguae monimentis,

    Plin. 12, 1, 5, § 9:

    Quid... gentes ab utroque jacentes Oceano numerem?

    Ov. M. 15, 829:

    litora sub utroque jacentia Phoebo,

    i. e. the rising and the setting sun, id. ib. 1, 338:

    nutu (Jovis) tremefactus uterque Est polus,

    id. F. 2, 489:

    limes uterque poli,

    Stat. Th. 1, 157:

    deus est in utroque parente,

    father and mother, Ov. M. 13, 147:

    cum jam tempus esset deducendi ab Samnio exercitus aut utriusque aut certe alterius,

    Liv. 10, 44, 6:

    densis ictibus heros Creber utrāque manu pulsat versatque Dareta,

    Verg. A. 5, 460:

    numen utriusque Dianae,

    Mart. Spect. 13, 5.—
    (β).
    Esp. in the phrase in utramque partem, in either way or direction, on both sides, for and against, etc.:

    vemens in utramque partem es nimis, Aut largitate nimiā aut parsimoniā,

    Ter. Heaut. 3, 1, 31:

    magnam vim esse in fortunā in utramque partem, vel ad secundas res, vel ad adversas, quis ignorat,

    Cic. Off. 2, 6, 19; 2, 10, 37:

    in utramque partem disserere = pro et contra,

    id. Rep. 3, 6, 4; id. de Or. 3, 27, 107:

    utramque in partem multa dicuntur,

    id. Ac. 2, 39, 124:

    magna est vis conscientiae, et magna in utramque partem, ut neque timeant... et putent, etc.,

    id. Mil. 23, 61:

    suam sententiam in utramque partem esse tutam,

    on either assumption, Caes. B. G. 5, 29.—
    2.
    Absol.
    (α).
    In gen.:

    aequom'st, quod in rem esse utrique arbitremur, Et mihi te et tibi me consulere,

    Plaut. Aul. 2, 1, 10:

    conveniunt adhuc utriusque verba,

    id. Truc. 4, 3, 20:

    verum utrique mos geratur amborum ex sententiā,

    id. ib. 5, 69:

    sed uterque (sapiens appellatus est) alio quodam modo,

    Cic. Lael. 2, 6:

    ut aut uterque inter se aut neuter satis duret,

    id. Quint. 8, 30:

    tu mihi videris utrumque facturus,

    id. Rep. 2, 11, 22:

    quare qui utrumque voluit et potuit,

    id. ib. 3, 3, 6:

    uterque cum equitatu veniret,

    Caes. B. G. 1, 42:

    hic, qui utrumque probat, ambobus debuit uti,

    Cic. Fin. 2, 7, 20: cum utrique sis maxime necessarius, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 2;

    opp. unus,

    Cic. Verr. 2, 3, 60, § 140:

    quod tibi non utriusque petenti copia facta'st,

    Cat. 68, 39:

    utque fide pignus dextras utriusque poposcit,

    Ov. M. 6, 506:

    vitium est utriusque,

    Mart. 3, 27, 3:

    cum esset et aequalis Mars utriusque,

    id. Spect. 29, 2.—
    (β).
    Esp., in apposit. with nouns or clauses:

    apud Antiphonem uterque, mater et pater, Quasi deditā operā domi erant,

    Ter. Eun. 5, 2, 1:

    Maecenas atque Coccejus, missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S 1, 5, 28:

    ego utrumque meum puto esse, et quid sentiam ostendere et quod feceris defendere,

    Cic. Fam. 1, 9, 25.—With pron. understood:

    verum, Demea, Curemus aequam uterque partem,

    Ter. Ad. 1, 2, 50; so freq. with neutr. pron. where the gen. would be ambiguous (cf. 3. infra):

    id utrumque tardum fructum reddit,

    Plin. 17, 22, 35, § 176: quod (aquam et pabulum) utrumque large palus praebere poterat, Auct. B. Alex. 1 fin. —Once with nom. masc.: nam qui instat alicui... aut contra de alicujus periculo festinatur, is uterque infestus dicitur, Nigid. ap. Gell 9, 12, 6.—
    3.
    With gen. part. (class. with pers. pronn., etc.; cf.

    Zumpt, Gr. § 429): utrique nostrum gratum admodum feceris,

    Cic. Lael. 4, 16:

    uterque nostrum id sibi suscipiendum putavit,

    id. Sull. 4, 13:

    horum uterque ita cecidit victus ut victor idem regnaverit... utrique horum secunda fortuna regnum est largita,

    id. Har. Resp. 25, 54:

    domus utriusque nostrum aedificatur strenue,

    id. Q. Fr. 2, 4, 2: cum eorum, de quibus dicimus, aut utrumque, aut unum quodque certe concluditur verbo, etc., Auct. Her. 4, 27, 37:

    ante utriusque horum obitum,

    Vell. 2, 103, 1; v. also I. B. 1. and 3. infra.—Also with substt., accompanied by adj. pron.:

    earum enim rerum utramque a corde proficisci,

    Cic. Div. 1, 52, 119:

    quarum civitatum utraque foederata est,

    id. Verr. 2, 5, 22, § 56:

    quorum generum in utroque magnus noster Cato est,

    id. Leg. 3, 18, 40:

    utriusque harum rerum expers,

    id. Tusc. 1, 26, 65.—Rarely with substt. alone ( poet. and post-Aug.):

    et haec utinam Viscorum laudet uterque!

    Hor. S. 1, 10, 83:

    uterque legatorum et quisquis... remissi,

    Vell. 2, 50, 3:

    post utriusque adulescentium obitum,

    id. 2, 103, 2:

    obiit, utroque liberorum superstite, Tiberio Drusoque Neronibus,

    Suet. Tib. 4 fin.
    B.
    In partic.
    1.
    With plur. predic. (rare in the best prose; not in Cic.; cf.

    infra): uterque insaniunt,

    Plaut. Curc. 1, 3, 31:

    deinde uterque imperator in medium exeunt,

    id. Am. 1, 1, 68; cf. Ter. Eun. 5, 2, 1, A, 2, b, supra:

    facite ut uterque sublimiter stent,

    Cato, R. R. 70, 2:

    uterque eorum ex castris exercitum ducunt,

    Caes. B. C. 3, 30:

    illae (naves) conflixerunt, ut utraque ex concursu laborarent,

    id. ib. 2, 6:

    uterque cum illo gravis inimicitias exercebant,

    Sall. C. 49, 2:

    utraque festinant,

    Ov. M. 6, 59:

    uterque ambigui,

    Tac. H. 2, 97:

    uterque opibus perviguere,

    id. A. 4, 34:

    decernitur ut uterque in regnum restituantur,

    Just. 38, 3, 4; Val. Max. 5, 4, 6; Vell. 2, 66, 1; Claud. Rapt. Pros. 2, 20; cf. plur. in consecutive clauses:

    hic cum uterque me intueretur, seseque ad audiendum significarent paratos,

    Cic. Fin. 2, 1, 1 Madvig ad loc.:

    quorum utrumque audivi, cum mihi nihil sane praeter sedulitatem probarent, etc.,

    id. ib. 1, 5, 16.—
    2.
    With predicate in first or second person (mostly post-Aug.):

    sed uterque mensuram implevimus, ego et tu,

    Tac. A. 14, 54 init.:

    quid ergo inter me et te interest, si uterque habere volumus,

    Sen. Vit. Beat. 26, 1:

    uterque magnum beneficium dedistis,

    id. Contr. 4 (8), 24, 4:

    quod uterque cuperemus,

    Front. Ep. ad Am. 1, 5; cf. Ter. Heaut. 2, 4, 14, II. B. infra.—
    3.
    In reciprocal uses, one... the other, each... the other, either... the other, one another, etc.
    (α).
    Uterque repeated in another case (mostly ante-class. and post-Aug.):

    quia uterque utrique est cordi,

    Ter. Phorm. 5, 3, 17:

    cum uterque utrique esset exercitus in conspectu,

    Caes. B. G. 7, 35 (al. uterque utrimque):

    cum uterque utrique insidiaretur, Auct. B. Alex. 4, 1: uterque utrumque vituperato,

    Varr. Fragm. p. 131 Durdr.—
    (β).
    With a case of alter:

    ita est utraque res sine alterā debilis,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13:

    quorum uterque suo studio delectatus contempsit alterum,

    id. Off. 1, 1, 4:

    cum enim uterque alteri obiciat, palam est utrumque fecisse,

    Quint. 11, 3, 168:

    invictum tamen ab altero utrumque servavit,

    Just. 6, 2, 9:

    arceri utrumque genus ab altero narrant,

    Plin. 8, 44, 69, § 171; Cels. 5, 26, 35 fin.; Ascon. ad Cic. Mil. § 30.—
    II.
    Plur.
    A.
    Regularly of two parties, sets, or classes, each including a plurality: Praenestini et Lanuvini hospites: suopte utrosque decuit acceptos cibo, etc., Naev. ap. Macr. S. 3, 18, 6 (Com. Rel. v. 21 Rib.): non cauponantes bellum sed belligerantes, Ferro non auro vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 202 Vahl.):

    utrosque pergnovi probe,

    Plaut. Truc. 1, 2, 50:

    quoniam utrique Socratici et Platonici volumus esse,

    Cic. Off. 1, 1, 2:

    a quibus utrisque (actoribus et poëtis) summittitur aliquid, etc.,

    id. de Or. 3, 26, 102:

    quos ego utrosque in eodem genere praedatorum direptorumque pono,

    id. Cat. 2, 9, 20:

    his utrisque (Atrebatis et Viromanduis) persuaserant,

    Caes. B. G. 2, 16:

    Aetolorum utraeque manus Heracleam sese incluserunt,

    Liv. 36, 16, 5; Sall. J. 76, 4:

    utrique (plebis fautores et senatus) victoriam crudeliter exercebant,

    id. C. 38, 4; Suet. Claud. 21; cf.: hic igitur Q. Ligarius... nunc a te supplex fratris salutem petit: quam hujus admonitus officio cum utrisque his dederis, tris fratres optimos... rei publicae condonaveris, i. e. two brothers on one side and Ligarius on the other, Cic. Lig. 12, 36:

    Marius impigre suorum et hostium res pariter attendere, cognoscere, quid boni utrisque aut contra esset,

    Sall. J. 88, 2: cujus flamma ut ab oppidanis et oppugnatoribus est visa, utrisque venit in opinionem, etc., Nep. Milt. 7, 3.—So with collective nouns:

    primo impetu simul utraque cornua et Numidae pulsi,

    Liv. 30, 8, 7; cf.:

    utraque oppida,

    id. 42, 54, 8:

    utraeque nationes Rheno praetexuntur,

    Tac. G. 34.—
    B.
    Freq. also of two individual subjects, esp. when regarded as belonging together (cf. Krebs, Antibarb. p. 1175):

    nec clam te est quam illi utraeque nunc inutiles Et ad pudicitiam et ad rem tutandam sient,

    Ter. And. 1, 5, 52:

    hoc beneficio utrique ab utrisque vero devincimini, Ut, etc.,

    id. Heaut. 2, 4, 14:

    utrique imperatores exeunt,

    Plaut. Am. 1, 1, 68 Ussing (Fleck., uterque imperator): sed qui utrosque error vos agitat, Expedibo, Pomp. ap. Non. 505, 7 (Com. Rel. v. 175 Rib.): suis utrisque superstitibus praesentibus istam viam dico, Leg. Form. ap. Cic. Mur. 12, 26:

    binos habebam (scyphos): jnbeo promi utrosque,

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    duae fuerunt Ariovisti uxores... utraeque in eā fugā perierunt,

    Caes. B. G. 1, 53:

    hi utrique ad urbem imperatores erant (Q. Marcius et Q. Metellus),

    Sall. C. 30, 4:

    animus ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, quae utraque eis artibus auxerat,

    id. ib. 5, 7:

    illa utrosque (patrem et aviam) intuens,

    Tac. A. 16, 11; id. Or. 2:

    palmas utrasque tetendit,

    Verg. A. 6, 685:

    quod utrorum Dionysiorum opibus Corinthi saepe adjuti fuerant,

    Nep. Timol. 2, 2:

    utrique (Mithridates et Datames) locum qui explorarent mittunt,

    id. Dat. 2, 2:

    laudare senis utraque consilia,

    Liv. 9, 12, 2:

    utrisque consulibus Italia decreta est,

    id. 27, 22, 2:

    in invidiā censores cum essent... Cn. Baebius diem ad populum utrisque dixit,

    id. 29, 37, 17; 32, 17, 15; 34, 25, 5;

    42, 54, 8: Suillium accusandis utrisque immittit,

    Tac. A. 11, 1 init.:

    Natalem multa cum Scaevino collocutum, et esse utrosque C. Pisonis intimos,

    id. ib. 15, 55 fin.:

    pater filiam, avia neptem, illa utrosque intuens,

    id. ib. 16, 11:

    nam Mago Cambyses aures utrasque praeciderat,

    Just. 1, 9, 17; 9, 7, 8:

    crederes imperatum, ut acies utraeque tela cohiberent,

    Curt. 7, 4, 35.—Hence,
    A.
    ŭtrōquĕ, adv.
    1.
    Lit., of place, to both places, parts, or sides, in both directions:

    utroque citius quam vellemus, cursum confecimus,

    Cic. Att. 5, 12, 1:

    exercitus utroque ducti,

    Liv. 8, 29, 7:

    jactantem utroque caput,

    Verg. A. 5, 469:

    nunc huc, nunc illuc et utroque sine ordine curro,

    Ov. H. 10, 19:

    nescit, utro potius ruat, et ruere ardet utroque,

    id. M. 5, 166. —
    2.
    Transf., in both directions, in either point of view, both ways, etc.:

    auctores utroque trahunt,

    Liv. 1, 24, 1:

    medium maxime et moderatum utroque consilium,

    id. 2, 30, 1:

    utroque firmiores qui in callibus versentur,

    Varr. R. R. 2, 10, 1.—
    (β).
    Esp., connected with versum ( vorsum; sometimes written in one word, utroqueversum):

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 8: accidit, ut quaedam vocabula ambigua sint et utroque versum dicantur, i. e. in a twofold sense, denoting augmentation or diminution, Gell. 5, 12, 10.—
    B.
    ŭtrasquĕ, adv. (acc. to the analogy of alias, alteras), both times (ante-class.): in Hispaniā pugnatum bis: utrasque nostri loco moti, Cass. Hem. ap. Non. 183, 24; Caecil. ib. 183, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > uterque

  • 2 Philopater

    Phĭlŏpător, ŏris, m., = Philopatôr (father-loving).
    I. II.
    A king of Cilicia, Tac. A. 2, 42.—
    III.
    With a Latin ending: Phĭlŏpăter, tris, a Roman surname, Inscr. Murat. 1490, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > Philopater

  • 3 Philopator

    Phĭlŏpător, ŏris, m., = Philopatôr (father-loving).
    I. II.
    A king of Cilicia, Tac. A. 2, 42.—
    III.
    With a Latin ending: Phĭlŏpăter, tris, a Roman surname, Inscr. Murat. 1490, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > Philopator

  • 4 parens

    1.
    pārens, entis, Part. and P. a., from pareo.
    2.
    părens, entis, m. and f. ( gen. plur. parentum and parentium, cf. Varr. L. L. 8, § 66 Müll.; Charis. p. 111 P.; Diom. p. 282 ib.:

    masculino genere parentem appellabant antiqui etiam matrem,

    Fest. p. 151 Müll.; so,

    Gracchus,

    Charis. p. 79 P.) [pario], a procreator, a father or mother, a parent; most freq. in the plur., parents.
    1.
    Lit.: SI PARENTEM PVER VERBERIT... DIVIS PARENTVM SACER ESTO, Lex regia: qui parentem aut hospitem Necasset, Enn. ap. Non. 153, 29 (Trag. v. 239 Vahl.):

    parens tuus,

    Cic. Sull. 29, 81; Hor. A. P. 313:

    illum et parentis crediderim sui Fregisse cervicem,

    id. C. 2, 13, 5:

    alma parens Idaea deum,

    Verg. A. 10, 252:

    an tu reris eum (Orestem) occisā insanuisse parente? etc.,

    Hor. S. 2, 3, 134:

    imperator, qui sibi parentis loco esset,

    i. e. entitled to the reverence due a father, Liv. 4, 42, 8; cf.:

    (Lolliam) privignis parentis loco futuram,

    be a mother to them, Tac. A. 12. 2:

    parentis eam (Darii matrem) loco diligi colique,

    Curt. 5, 3, 11:

    per speciem honorandae parentis,

    Liv. 8, [p. 1303] 22, 2; 26, 49, 13.—In plur.:

    quae (caritas) est inter natos et parentes,

    Cic. Lael. 8, 27:

    parentes cum liberis,

    Caes. B. G. 5, 14, 4; Cic. Verr. 2, 5, 42, § 108:

    opus a parentibus majoribusque meis relictum,

    id. Rep. 1, 22, 35:

    in parentum loco,

    id. Planc. 11, 28.— Of animals, a sire or dam, Varr. R. R. 3, 7 fin.:

    gravida stans,

    Plin. 8, 42, 66, § 165; Cels. 6, 6, 39; Stat. Th. 10, 231.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Grandparents, and, in gen., progenitors, ancestors (parentes, like patres, is used of the generations immediately preceding the present; all ancestors more remote than the grandparents are called majores, Seyffert ad Cic. Lael. p. 260):

    Siciliam tantum ac Sardiniam parentibus nostris ereptas nostrā virtute recuperaturi essemus,

    Liv. 21, 43, 6:

    appellatione parentis non tantum pater, sed etiam avus et proavus, et deinceps omnes superiores continentur: sed et mater et avia et proavia,

    Dig. 50, 16, 51; cf. ib. 2, 4, 4; Fest. p. 221 Müll.; Cic. Inv. 1, 54, 103; Verg. A. 9, 3; 10, 76; 619:

    si patriam, parentes, antiqua mallent quam dominos et colonias novas,

    Tac. A. 1, 59; Dig. 23, 3, 5.—
    (β).
    Relations, kinsfolk, kindred (rare and not ante-Aug.):

    solent rei capitis adhibere vobis parentes. Duos ego fratres nuper amisi,

    Curt. 6, 10, 30; Lampr. Alex. Sev. 67; Capitol. M. Aur. 5; Flor. 3, 18, 5.—(Whether we are to take it in this sense in Liv 34, 32, 12, is doubtful.) —
    2.
    Trop., a father, founder, inventor, author (class.):

    me quem nonnulli conservatorem istius urbis, quem parentem esse dixerunt,

    Cic. Att. 9, 10, 3:

    operum parens effectorque,

    id. Univ. 11:

    Socrates parens philosophiae,

    id. Fin. 2, 1, 1; cf.:

    Tullius facundiae Latiarumque litterarum parens,

    Plin. 7, 30, 31, § 117; and:

    Homerus primus doctrinarum et antiquitatis parens,

    id. 25, 2, 5, § 11:

    (Mercurius) curvae lyrae parens,

    Hor. C. 1, 10, 6:

    earum (rerum) parens est educatrixque sapientia,

    Cic. Leg. 1, 24, 62.—As an honorary appellation:

    quid prius dicam solitis Parentis Laudibus,

    i. e. Jupiter, Hor. C. 1, 12, 13:

    Latius,

    i. e. Domitian, Stat. S. 1, 2, 178.

    Lewis & Short latin dictionary > parens

  • 5 gnata

    nascor, nātus, nasci (ante-class., and in poets of the class. period also gnatus, v. under P. a. B.; part. fut. nasciturus, Pall. Jun. 7, § 8; Vulg. Judic. 13, 8), 3, v. dep. [from gnascor, gnatus, root gen, whence gigno; cf. Gr. gennaô], to be born, to be begotten (of or by male or female).
    I.
    Lit.; constr. with ex or de and abl., or with abl. alone; rarely with ab and abl.
    1.
    With ex and abl. (esp. with name or other appellation of the mother):

    cum ex utrāque (uxore) filius natus esset,

    Cic. de Or. 1, 40, 183:

    cujus ex filiā natus est Sestius,

    id. Fam. 13, 8, 1:

    Servius Tullius ex serva Tarquiniensi natus,

    id. Rep. 2, 21, 37:

    ex hac feminā debuit nasci, qui, etc.,

    Sen. ad Helv. 16, 6:

    natam sibi ex Poppaeā filiam,

    Tac. A. 15, 23 init.:

    ex Thetide natus,

    Quint. 3, 7, 11:

    ex Urbiniā natus,

    id. 7, 2, 5:

    Alexandri filius natus ex Barsine,

    Just. 13, 2, 7; cf.:

    negantis (Domitii) quidquam ex se et Agrippinā nisi detestabile nasci potuisse,

    Suet. Ner. 6:

    quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera,

    Cic. N. D. 2, 24, 62; cf.:

    convinces facile ex te esse natum, nam tui similis est probe,

    Ter. Heaut. 5, 4, 7:

    ex militibus Romanis et Hispanis mulieribus natos se memorantes,

    Liv. 43, 3, 2;

    very rarely with a designation of the father, and only with pronouns: ex hoc Domitius nascitur,

    Suet. Ner. 4 init.:

    Neoptolemus ex quo nata est Olympias,

    Just. 17, 3, 14:

    ex quo nasci nepotes deceat,

    Plin. Ep. 1, 14, 2:

    illum ex me natum,

    Val. Max. 5, 10 ext. 3; cf.:

    quod tibi filiolus vel filia nascitur ex me,

    Juv. 9, 83.—
    2.
    With de and abl.:

    de tigride natus,

    Ov. M. 9, 612; cf.:

    de stirpe dei nasci,

    id. ib. 11, 312:

    de pellice natus,

    id. ib. 4, 422:

    natus de muliere,

    Vulg. Job, 14, 1; 15, 14. —
    3.
    With abl. (so usually with proper names;

    and with general designations of parents, family, etc.): quos omnes Erebo et Nocte natos ferunt,

    Cic. N. D. 3, 17, 44:

    Hercules Jove natus,

    id. ib. 3, 16, 42:

    Nilo natus,

    id. ib. 3, 16, 42:

    nascetur Oedipus Lao,

    id. Fat. 13, 30:

    patre Marte,

    id. Rep. 2, 2, 4:

    Paulo,

    id. Off. 1, 33, 121:

    privignus Poppaeā natus,

    Suet. Ner. 55:

    Ascanius Creusā matre natus,

    Liv. 1, 3, 2: Junia, Vell. 2, 127, 4:

    amplissimā familiā nati adulescentes,

    Caes. B. G. 7, 37, 1:

    honestis parentibus,

    Quint. 1, 11, 85; Sen. Contr. 7, 21, 1:

    Mela quibus Gallio et Seneca parentibus natus,

    Tac. A. 16, 17:

    deus deo natus,

    Liv. 1, 16, 3:

    imperioso patre,

    id. 7, 4, 5; 9, 1, 12: Assaraco natus Capus, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 3, 35 (Ann. v. 31 Vahl.):

    patre certo nasci,

    Cic. Rosc. Am. 16, 46:

    Apolline natus,

    Ov. M. 15, 639: natus deā, son of a goddess, i. e. Achilles, id. M. 12, 86; so,

    natus deā,

    of Æneas, Verg. A. 1, 582:

    matre Musā natus,

    Cic. N. D. 3, 18, 45:

    nascetur pulcrā Trojanus origine Caesar,

    Verg. A. 1, 286.—
    4.
    With ab and abl.:

    generari et nasci a principibus,

    Tac. H. 1, 16:

    et qui nascentur ab illo,

    Verg. G. 1, 434.—
    5.
    In other constrr.:

    post homines natos,

    since men have lived, Cic. Phil. 11, 1, 1:

    post genus hominum natum,

    id. Balb. 10, 26:

    in miseriam nascimur,

    id. Tusc. 1, 5, 9:

    aves omnes in pedes nascuntur,

    with the feet foremost, Plin. 10, 53, 74, § 149:

    ad homines nascendos vim hujus numeri (septenarii) pertinere,

    to the formation of man in the womb, Gell. 3, 10, 7:

    homo nascitur ad laborem,

    i. e. it is his nature to suffer it, Vulg. Job, 5, 7.—
    B.
    Transf., to rise, take beginning, derive origin, spring forth, grow, be found: O fortunatam natam me consule Romam, Cic. ap. Quint. 11, 1, 24; and ap. Juv. 10, 122:

    humi nascentia fraga,

    Verg. E. 3, 92:

    cum nata fuerint folia,

    Vulg. Marc. 13, 28:

    nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus,

    is found, produced, Caes. B. G. 5, 12:

    onyx nascitur circa Thebas Aegyptias,

    Plin. 36, 8, 12, § 61:

    ex palude nascitur amnis,

    rises, id. 36, 26, 65, § 190:

    nascere, praeque diem veniens age, Lucifer, almum,

    rise, Verg. E. 8, 17:

    unde nigerrimus Auster Nascitur,

    id. G. 3, 278:

    nascens luna,

    Hor. C. 3, 23, 2; id. S. 2, 4, 30:

    nascentia templa,

    newly built, Mart. 6, 4, 3:

    Circaeis nata forent an Lucrinum ad saxum... ostrea,

    Juv. 4, 140.— To rise, be formed (of a hill):

    ab eo flumine collis nascebatur,

    Caes. B. G. 2, 18; cf.:

    nascitur altera moles,

    Sil. 3, 530. —
    II.
    Trop.
    A.
    To arise, spring forth, proceed from, be produced:

    scribes ad me, ut mihi nascatur epistulae argumentum,

    Cic. Fam. 16, 22, 2:

    nulla tam detestabilis pestis est, quae non homini ab homine nascatur,

    id. Off. 2, 5, 16:

    fateor ea me studiose secutum ex quibus vera gloria nasci posset,

    id. Fam. 15, 4, 13:

    facinus natum a cupiditate,

    id. Verr. 2, 2, 34, § 82; id. Font. 16, 37:

    visus ei dicitur draco... dicere quo illa loci nasceretur,

    id. Div. 2, 66, 135:

    strumae nascuntur maxime in cervice,

    Cels. 5, 28, 7; 7, 12, 1 fin.; 7, 6, 4 fin.:

    onychem in Arabiae tantum montibus nasci putavere,

    Plin. 36, 7, 12, § 59:

    frumenta nata sunt,

    Cic. Verr. 2, 3, 63, § 147:

    ex quo uno haec omnia nata et profecta esse concedit,

    id. Quint. 28, 85; id. Agr 2, 33, 90:

    profectio nata a timore defectionis,

    Caes. B. G. 7, 43:

    querelae verae nascuntur pectore ab imo,

    Cat. 64, 198:

    omnis obligatio vel ex contractu nascitur vel ex delicto,

    Gai. Inst. 3, 88 sq. —With ut:

    ex hoc nascitur ut,

    hence it follows that, Cic. Fin. 3, 19, 63; Sen. Ep. 74, 11.—
    B.
    Esp., of the spiritual renewal of a religious experience, to be regenerated, born again (eccl. Lat.):

    quod natum est ex spiritu, spiritus est,

    Vulg. Johan. 3, 6:

    nasci denuo,

    id. ib. 3, 7:

    natus ex Deo,

    id. 1 Johan. 3, 9, etc.—Hence, P. a.
    A.
    nascens, entis, arising, beginning, nascent, infant, immature:

    ante Periclem et Thucydidem, qui non nascentibus Athenis, sed jam adultis fuerunt, littera nulla est, etc.,

    Cic. Brut. 7, 27:

    eloquentiam pueris induunt adhuc nascentibus,

    Petr. 4:

    (vitulus) vexat nascenti robora cornu,

    Juv. 12, 9.—
    2.
    Subst.: nascentia, ĭum, n., organic bodies, esp. plants, Vitr. 5, 1, 3; 5, 8, 1.—
    B.
    nātus, a, um, P. a., born; hence,
    1.
    Subst.: nātus ( gnātus), i, m., a son; and nāta ( gnāta), ae, f. (dat. and abl. pl. natabus, where ambiguity is to be avoided, Plaut. ap. Prisc. p. 733 P.; Inscr. Orell. 7421; Phocas, p. 1707 P.; v. Neue, Formenl. 1, p. 29), a daughter; in plur.: nati (gnati), children, offspring:

    caritas, quae est inter natos et parentes,

    Cic. Lael. 8, 27:

    bellum prope inter parentes natosque,

    Liv. 1, 23, 1; cf. id. 5, 40, 3:

    cum pecore et gnatis,

    Hor. S. 2, 2, 115:

    et trepidae matres pressere ad pectora natos,

    Verg. A. 7, 518: mihi ausculta, nate, pueros jube cremarier, Enn. [p. 1188] ap. Non. 246, 11 (Trag. v. 329 Vahl.); Hor. S. 1, 3, 43:

    natam conlocare alicui,

    Plaut. Aul. Arg. 1, 15: o gnata, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 46 Vahl.):

    si quis gnatam pro mutā devovet agnā,

    Hor. S. 2, 3, 219; cf. id. ib. 2, 3, 199: Hectoris natum de muro jactarier, Enn. ap. Varr. L. L. 10, § 70 Müll. (Trag. v. 130 Vahl.); so, Nerei natae, id. ap. Prisc. p. 733 P. (Trag. v. 135 Vahl.):

    maxima natarum Priami,

    Verg. A. 1, 654; Ov. M. 13, 661.—Esp. in the phrase natus nemo, not a human being, nobody (Plautine for nemo mortalis):

    tamquam si natus nemo in aedibus habitet,

    Plaut. Most. 2, 1, 55 Lorenz ad loc.; id. ib. 2, 2, 20:

    nato nemini,

    id. Cas. 2, 4, 15; id. Ps. 1, 3, 63.—
    2.
    Adj.
    a.
    Natus alicui rei or ad aliquam rem, born, made, destined, designed, intended, produced by nature for any thing.
    (α).
    With dat. (class.):

    me credo huic esse natum rei, ferundis miseriis,

    Ter. Ad. 4, 2, 6:

    non sibi se soli natum meminerit, sed patriae, sed suis,

    Cic. Fin. 2, 14, 45:

    natus huic imperio,

    id. Cael. 24, 59:

    gurges atque helluo natus abdomini suo, non laudi atque gloriae,

    id. Pis. 17, 41:

    Judaei et Syri, nationes natae servituti,

    id. Prov. Cons. 5, 10. —
    (β).
    With ad (class.):

    vir ad omnia summa natus,

    Cic. Brut. 68, 239:

    natus ad haec tempora,

    id. Phil. 12, 4, 9:

    ad dicendum natus aptusque,

    id. de Or. 1, 22, 99:

    ad haudem et ad decus nati, suscepti, instituti sumus,

    id. Fin. 5, 22, 63:

    ad hoc unum natus,

    id. Or. 28, 99:

    ut ad cursum equus, ad arandum bos, ad indagandum canis, sic homo ad intellegendum et agendum natus est,

    id. Fin. 2, 13, 40:

    natus ad sacra Cithaeron,

    Ov. M. 2, 223:

    canor mulcendas natus ad aures,

    id. ib. 5, 561.—
    (γ).
    With inf. ( poet.):

    quid meruere boves, animal... natum tolerare labores,

    Ov. M. 15, 120: sentes tantummodo laedere natae, id. de Nuce, 113.—
    (δ).
    With in and acc. ( poet.):

    nati in usum laetitiae scyphi,

    Hor. C. 1, 27, 1; Ov. M. 14, 99; 15, 117.—
    (ε).
    With propter (rare):

    apros, animal propter convivia natum,

    Juv. 1, 141.—
    b.
    Formed or constituted by nature in any manner:

    alius ager bene natus, alius male,

    Varr. R. R. 1, 6, 1:

    sarmenta male nata,

    Col. 4, 24, 7:

    ita natus locus est,

    Liv. 9, 2:

    inculti versūs et male nati,

    Hor. Ep. 2, 1, 233.—
    (β).
    Pro re natā, or (ante- and post-class.) e re natā, under the present circumstances, according to the state of affairs, as matters are:

    ut in his pro re natā non incommode possint esse,

    Cic. Att. 7, 14, 3:

    Antonii colloquium cum heroibus nostris pro re natā non incommodum,

    id. ib. 14, 6, 1;

    7, 8, 2: e re natā melius fieri haud potuit, quam factum est,

    Ter. Ad. 3, 1, 8; App. M. 4, p. 143, 38.—
    c.
    With a specification of time, so old, of the age of, etc.:

    eques Romanus annos prope XC. natus,

    Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62:

    annos natus unum et viginti,

    id. de Or. 3, 20, 74:

    cum annos ad quinquaginta natus esset,

    id. Clu. 40, 110:

    cum quinque et viginti natus annos dominatum occupavisset,

    id. Tusc. 5, 20, 57:

    Cato annos quinque et octoginta natus excessit e vitā,

    id. Brut. 20, 80; in inscr. ANNORVM NATVS, etc., Inscr. Mon. Scip. n. 7;

    Inscr. Marini Atti, p. 564.— Sometimes, in order to specify the age more exactly, major or minor, without or with quam, is added: annos nata est sedecim non major,

    Ter. Eun. 3, 3, 23:

    minor quinque et viginti annis natus,

    Nep. Han. 3, 2:

    minor triginta annis natus,

    Cic. Verr. 2, 2, 49, § 122:

    homo annos natus major quadraginta,

    over forty years old, Cic. Rosc. Am. 14, 49:

    Dionysius major annos sexaginta natus decessit,

    Nep. Reg. 2, 3:

    cum liberis majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32, 3:

    minorem quam annos sex, majorem quam annos decem natam, negarunt capi fas esse,

    Gell. 1, 12, 1.—For major, minor, sometimes with plus, minus (ante-class.):

    plus triginta annis natus sim,

    Plaut. Men. 3, 1, 1:

    annos sexaginta natus es aut plus,

    Ter. Heaut. 1, 1, 11; cf.:

    non amplius novem annos natus,

    Nep. Han. 2, 3.— Act. collat. form: nasco, ĕre, to be born, etc.:

    ubi germen nascere coeperit,

    Cato, R. R. 151 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > gnata

  • 6 nascor

    nascor, nātus, nasci (ante-class., and in poets of the class. period also gnatus, v. under P. a. B.; part. fut. nasciturus, Pall. Jun. 7, § 8; Vulg. Judic. 13, 8), 3, v. dep. [from gnascor, gnatus, root gen, whence gigno; cf. Gr. gennaô], to be born, to be begotten (of or by male or female).
    I.
    Lit.; constr. with ex or de and abl., or with abl. alone; rarely with ab and abl.
    1.
    With ex and abl. (esp. with name or other appellation of the mother):

    cum ex utrāque (uxore) filius natus esset,

    Cic. de Or. 1, 40, 183:

    cujus ex filiā natus est Sestius,

    id. Fam. 13, 8, 1:

    Servius Tullius ex serva Tarquiniensi natus,

    id. Rep. 2, 21, 37:

    ex hac feminā debuit nasci, qui, etc.,

    Sen. ad Helv. 16, 6:

    natam sibi ex Poppaeā filiam,

    Tac. A. 15, 23 init.:

    ex Thetide natus,

    Quint. 3, 7, 11:

    ex Urbiniā natus,

    id. 7, 2, 5:

    Alexandri filius natus ex Barsine,

    Just. 13, 2, 7; cf.:

    negantis (Domitii) quidquam ex se et Agrippinā nisi detestabile nasci potuisse,

    Suet. Ner. 6:

    quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera,

    Cic. N. D. 2, 24, 62; cf.:

    convinces facile ex te esse natum, nam tui similis est probe,

    Ter. Heaut. 5, 4, 7:

    ex militibus Romanis et Hispanis mulieribus natos se memorantes,

    Liv. 43, 3, 2;

    very rarely with a designation of the father, and only with pronouns: ex hoc Domitius nascitur,

    Suet. Ner. 4 init.:

    Neoptolemus ex quo nata est Olympias,

    Just. 17, 3, 14:

    ex quo nasci nepotes deceat,

    Plin. Ep. 1, 14, 2:

    illum ex me natum,

    Val. Max. 5, 10 ext. 3; cf.:

    quod tibi filiolus vel filia nascitur ex me,

    Juv. 9, 83.—
    2.
    With de and abl.:

    de tigride natus,

    Ov. M. 9, 612; cf.:

    de stirpe dei nasci,

    id. ib. 11, 312:

    de pellice natus,

    id. ib. 4, 422:

    natus de muliere,

    Vulg. Job, 14, 1; 15, 14. —
    3.
    With abl. (so usually with proper names;

    and with general designations of parents, family, etc.): quos omnes Erebo et Nocte natos ferunt,

    Cic. N. D. 3, 17, 44:

    Hercules Jove natus,

    id. ib. 3, 16, 42:

    Nilo natus,

    id. ib. 3, 16, 42:

    nascetur Oedipus Lao,

    id. Fat. 13, 30:

    patre Marte,

    id. Rep. 2, 2, 4:

    Paulo,

    id. Off. 1, 33, 121:

    privignus Poppaeā natus,

    Suet. Ner. 55:

    Ascanius Creusā matre natus,

    Liv. 1, 3, 2: Junia, Vell. 2, 127, 4:

    amplissimā familiā nati adulescentes,

    Caes. B. G. 7, 37, 1:

    honestis parentibus,

    Quint. 1, 11, 85; Sen. Contr. 7, 21, 1:

    Mela quibus Gallio et Seneca parentibus natus,

    Tac. A. 16, 17:

    deus deo natus,

    Liv. 1, 16, 3:

    imperioso patre,

    id. 7, 4, 5; 9, 1, 12: Assaraco natus Capus, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 3, 35 (Ann. v. 31 Vahl.):

    patre certo nasci,

    Cic. Rosc. Am. 16, 46:

    Apolline natus,

    Ov. M. 15, 639: natus deā, son of a goddess, i. e. Achilles, id. M. 12, 86; so,

    natus deā,

    of Æneas, Verg. A. 1, 582:

    matre Musā natus,

    Cic. N. D. 3, 18, 45:

    nascetur pulcrā Trojanus origine Caesar,

    Verg. A. 1, 286.—
    4.
    With ab and abl.:

    generari et nasci a principibus,

    Tac. H. 1, 16:

    et qui nascentur ab illo,

    Verg. G. 1, 434.—
    5.
    In other constrr.:

    post homines natos,

    since men have lived, Cic. Phil. 11, 1, 1:

    post genus hominum natum,

    id. Balb. 10, 26:

    in miseriam nascimur,

    id. Tusc. 1, 5, 9:

    aves omnes in pedes nascuntur,

    with the feet foremost, Plin. 10, 53, 74, § 149:

    ad homines nascendos vim hujus numeri (septenarii) pertinere,

    to the formation of man in the womb, Gell. 3, 10, 7:

    homo nascitur ad laborem,

    i. e. it is his nature to suffer it, Vulg. Job, 5, 7.—
    B.
    Transf., to rise, take beginning, derive origin, spring forth, grow, be found: O fortunatam natam me consule Romam, Cic. ap. Quint. 11, 1, 24; and ap. Juv. 10, 122:

    humi nascentia fraga,

    Verg. E. 3, 92:

    cum nata fuerint folia,

    Vulg. Marc. 13, 28:

    nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus,

    is found, produced, Caes. B. G. 5, 12:

    onyx nascitur circa Thebas Aegyptias,

    Plin. 36, 8, 12, § 61:

    ex palude nascitur amnis,

    rises, id. 36, 26, 65, § 190:

    nascere, praeque diem veniens age, Lucifer, almum,

    rise, Verg. E. 8, 17:

    unde nigerrimus Auster Nascitur,

    id. G. 3, 278:

    nascens luna,

    Hor. C. 3, 23, 2; id. S. 2, 4, 30:

    nascentia templa,

    newly built, Mart. 6, 4, 3:

    Circaeis nata forent an Lucrinum ad saxum... ostrea,

    Juv. 4, 140.— To rise, be formed (of a hill):

    ab eo flumine collis nascebatur,

    Caes. B. G. 2, 18; cf.:

    nascitur altera moles,

    Sil. 3, 530. —
    II.
    Trop.
    A.
    To arise, spring forth, proceed from, be produced:

    scribes ad me, ut mihi nascatur epistulae argumentum,

    Cic. Fam. 16, 22, 2:

    nulla tam detestabilis pestis est, quae non homini ab homine nascatur,

    id. Off. 2, 5, 16:

    fateor ea me studiose secutum ex quibus vera gloria nasci posset,

    id. Fam. 15, 4, 13:

    facinus natum a cupiditate,

    id. Verr. 2, 2, 34, § 82; id. Font. 16, 37:

    visus ei dicitur draco... dicere quo illa loci nasceretur,

    id. Div. 2, 66, 135:

    strumae nascuntur maxime in cervice,

    Cels. 5, 28, 7; 7, 12, 1 fin.; 7, 6, 4 fin.:

    onychem in Arabiae tantum montibus nasci putavere,

    Plin. 36, 7, 12, § 59:

    frumenta nata sunt,

    Cic. Verr. 2, 3, 63, § 147:

    ex quo uno haec omnia nata et profecta esse concedit,

    id. Quint. 28, 85; id. Agr 2, 33, 90:

    profectio nata a timore defectionis,

    Caes. B. G. 7, 43:

    querelae verae nascuntur pectore ab imo,

    Cat. 64, 198:

    omnis obligatio vel ex contractu nascitur vel ex delicto,

    Gai. Inst. 3, 88 sq. —With ut:

    ex hoc nascitur ut,

    hence it follows that, Cic. Fin. 3, 19, 63; Sen. Ep. 74, 11.—
    B.
    Esp., of the spiritual renewal of a religious experience, to be regenerated, born again (eccl. Lat.):

    quod natum est ex spiritu, spiritus est,

    Vulg. Johan. 3, 6:

    nasci denuo,

    id. ib. 3, 7:

    natus ex Deo,

    id. 1 Johan. 3, 9, etc.—Hence, P. a.
    A.
    nascens, entis, arising, beginning, nascent, infant, immature:

    ante Periclem et Thucydidem, qui non nascentibus Athenis, sed jam adultis fuerunt, littera nulla est, etc.,

    Cic. Brut. 7, 27:

    eloquentiam pueris induunt adhuc nascentibus,

    Petr. 4:

    (vitulus) vexat nascenti robora cornu,

    Juv. 12, 9.—
    2.
    Subst.: nascentia, ĭum, n., organic bodies, esp. plants, Vitr. 5, 1, 3; 5, 8, 1.—
    B.
    nātus, a, um, P. a., born; hence,
    1.
    Subst.: nātus ( gnātus), i, m., a son; and nāta ( gnāta), ae, f. (dat. and abl. pl. natabus, where ambiguity is to be avoided, Plaut. ap. Prisc. p. 733 P.; Inscr. Orell. 7421; Phocas, p. 1707 P.; v. Neue, Formenl. 1, p. 29), a daughter; in plur.: nati (gnati), children, offspring:

    caritas, quae est inter natos et parentes,

    Cic. Lael. 8, 27:

    bellum prope inter parentes natosque,

    Liv. 1, 23, 1; cf. id. 5, 40, 3:

    cum pecore et gnatis,

    Hor. S. 2, 2, 115:

    et trepidae matres pressere ad pectora natos,

    Verg. A. 7, 518: mihi ausculta, nate, pueros jube cremarier, Enn. [p. 1188] ap. Non. 246, 11 (Trag. v. 329 Vahl.); Hor. S. 1, 3, 43:

    natam conlocare alicui,

    Plaut. Aul. Arg. 1, 15: o gnata, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 46 Vahl.):

    si quis gnatam pro mutā devovet agnā,

    Hor. S. 2, 3, 219; cf. id. ib. 2, 3, 199: Hectoris natum de muro jactarier, Enn. ap. Varr. L. L. 10, § 70 Müll. (Trag. v. 130 Vahl.); so, Nerei natae, id. ap. Prisc. p. 733 P. (Trag. v. 135 Vahl.):

    maxima natarum Priami,

    Verg. A. 1, 654; Ov. M. 13, 661.—Esp. in the phrase natus nemo, not a human being, nobody (Plautine for nemo mortalis):

    tamquam si natus nemo in aedibus habitet,

    Plaut. Most. 2, 1, 55 Lorenz ad loc.; id. ib. 2, 2, 20:

    nato nemini,

    id. Cas. 2, 4, 15; id. Ps. 1, 3, 63.—
    2.
    Adj.
    a.
    Natus alicui rei or ad aliquam rem, born, made, destined, designed, intended, produced by nature for any thing.
    (α).
    With dat. (class.):

    me credo huic esse natum rei, ferundis miseriis,

    Ter. Ad. 4, 2, 6:

    non sibi se soli natum meminerit, sed patriae, sed suis,

    Cic. Fin. 2, 14, 45:

    natus huic imperio,

    id. Cael. 24, 59:

    gurges atque helluo natus abdomini suo, non laudi atque gloriae,

    id. Pis. 17, 41:

    Judaei et Syri, nationes natae servituti,

    id. Prov. Cons. 5, 10. —
    (β).
    With ad (class.):

    vir ad omnia summa natus,

    Cic. Brut. 68, 239:

    natus ad haec tempora,

    id. Phil. 12, 4, 9:

    ad dicendum natus aptusque,

    id. de Or. 1, 22, 99:

    ad haudem et ad decus nati, suscepti, instituti sumus,

    id. Fin. 5, 22, 63:

    ad hoc unum natus,

    id. Or. 28, 99:

    ut ad cursum equus, ad arandum bos, ad indagandum canis, sic homo ad intellegendum et agendum natus est,

    id. Fin. 2, 13, 40:

    natus ad sacra Cithaeron,

    Ov. M. 2, 223:

    canor mulcendas natus ad aures,

    id. ib. 5, 561.—
    (γ).
    With inf. ( poet.):

    quid meruere boves, animal... natum tolerare labores,

    Ov. M. 15, 120: sentes tantummodo laedere natae, id. de Nuce, 113.—
    (δ).
    With in and acc. ( poet.):

    nati in usum laetitiae scyphi,

    Hor. C. 1, 27, 1; Ov. M. 14, 99; 15, 117.—
    (ε).
    With propter (rare):

    apros, animal propter convivia natum,

    Juv. 1, 141.—
    b.
    Formed or constituted by nature in any manner:

    alius ager bene natus, alius male,

    Varr. R. R. 1, 6, 1:

    sarmenta male nata,

    Col. 4, 24, 7:

    ita natus locus est,

    Liv. 9, 2:

    inculti versūs et male nati,

    Hor. Ep. 2, 1, 233.—
    (β).
    Pro re natā, or (ante- and post-class.) e re natā, under the present circumstances, according to the state of affairs, as matters are:

    ut in his pro re natā non incommode possint esse,

    Cic. Att. 7, 14, 3:

    Antonii colloquium cum heroibus nostris pro re natā non incommodum,

    id. ib. 14, 6, 1;

    7, 8, 2: e re natā melius fieri haud potuit, quam factum est,

    Ter. Ad. 3, 1, 8; App. M. 4, p. 143, 38.—
    c.
    With a specification of time, so old, of the age of, etc.:

    eques Romanus annos prope XC. natus,

    Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62:

    annos natus unum et viginti,

    id. de Or. 3, 20, 74:

    cum annos ad quinquaginta natus esset,

    id. Clu. 40, 110:

    cum quinque et viginti natus annos dominatum occupavisset,

    id. Tusc. 5, 20, 57:

    Cato annos quinque et octoginta natus excessit e vitā,

    id. Brut. 20, 80; in inscr. ANNORVM NATVS, etc., Inscr. Mon. Scip. n. 7;

    Inscr. Marini Atti, p. 564.— Sometimes, in order to specify the age more exactly, major or minor, without or with quam, is added: annos nata est sedecim non major,

    Ter. Eun. 3, 3, 23:

    minor quinque et viginti annis natus,

    Nep. Han. 3, 2:

    minor triginta annis natus,

    Cic. Verr. 2, 2, 49, § 122:

    homo annos natus major quadraginta,

    over forty years old, Cic. Rosc. Am. 14, 49:

    Dionysius major annos sexaginta natus decessit,

    Nep. Reg. 2, 3:

    cum liberis majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32, 3:

    minorem quam annos sex, majorem quam annos decem natam, negarunt capi fas esse,

    Gell. 1, 12, 1.—For major, minor, sometimes with plus, minus (ante-class.):

    plus triginta annis natus sim,

    Plaut. Men. 3, 1, 1:

    annos sexaginta natus es aut plus,

    Ter. Heaut. 1, 1, 11; cf.:

    non amplius novem annos natus,

    Nep. Han. 2, 3.— Act. collat. form: nasco, ĕre, to be born, etc.:

    ubi germen nascere coeperit,

    Cato, R. R. 151 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > nascor

  • 7 Danae

    Dănăē, ēs, f., Danaê, daughter of Acrisius, and mother of Perseus by Zeus, who visited her in the form of a shower of gold, when she was shut up in a tower by her father, Ter. Eun. 3, 5, 37; Hor. Od. 3, 16, 1 sq.; Serv. Verg. A. 7, 372; Hyg. Fab. 63; Lact. 1, 11, 18; Prop. 2, 20, 12 (3, 13, 12 M.); 2, 32, 59 (3, 30, 59 M.); Ov. Met. 4, 610; id. Tr. 2, 401; Verg. A. 7, 410 al.—Hence,
    II.
    Dănăēĭus, a, um, adj., Danaêïos, pertaining to Danae, descended from Danae:

    heros,

    i. e. Perseus, Ov. M. 5, 1;

    called also volucer Danaeius,

    Stat. Th. 10, 892; Persis (so named after Perses, the son of Perseus, and ancestor of the Persians), Ov. A. A. 1, 225.

    Lewis & Short latin dictionary > Danae

  • 8 Danaeius

    Dănăē, ēs, f., Danaê, daughter of Acrisius, and mother of Perseus by Zeus, who visited her in the form of a shower of gold, when she was shut up in a tower by her father, Ter. Eun. 3, 5, 37; Hor. Od. 3, 16, 1 sq.; Serv. Verg. A. 7, 372; Hyg. Fab. 63; Lact. 1, 11, 18; Prop. 2, 20, 12 (3, 13, 12 M.); 2, 32, 59 (3, 30, 59 M.); Ov. Met. 4, 610; id. Tr. 2, 401; Verg. A. 7, 410 al.—Hence,
    II.
    Dănăēĭus, a, um, adj., Danaêïos, pertaining to Danae, descended from Danae:

    heros,

    i. e. Perseus, Ov. M. 5, 1;

    called also volucer Danaeius,

    Stat. Th. 10, 892; Persis (so named after Perses, the son of Perseus, and ancestor of the Persians), Ov. A. A. 1, 225.

    Lewis & Short latin dictionary > Danaeius

  • 9 hibrida

    hibrĭda or hybrĭda ( ibr-), ae, comm. [most prob. kindred with hubrizô, hubris, qs. unbridled, lawless, unnatural; hence], of animals produced from two different species, a mongrel, hybrid.
    I.
    Lit.:

    in nullo genere aeque facilis mixtura cum fero (quam in suibus), qualiter natos antiqui hybridas vocabant ceu semiferos,

    Plin. 8, 53, 79, § 213.—
    II.
    Transf., of persons, one born of a Roman father and a foreign mother, or of a freeman and a slave:

    ibique postea ex hybridis, libertinis servisque conscripserat, Auct. B. Afr. 19, 4: hybrida quo pacto sit Persius ultus,

    Hor. S. 1, 7, 2; Suet. Aug. 19; Mart. 6, 39, 20; 8, 22:

    Q. Varius propter obscurum jus civitatis Hibrida cognominatus,

    Val. Max. 8, 6, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > hibrida

  • 10 parēns

        parēns entis ( gen plur. entum and entium), m and f    [P. of pario], a procreator, father, mother, parent: parenti potius quam amori obsequi, T.: ex parenti meo ita accepi, S.: tuus: amandus, H.: alma parens Idaea deum, V.: cum is tibi parentis numero fuisset: sibi parentis loco esse, i. e. to be revered as a father, L.: suos parentīs repperit, T.: (caritas) inter natos et parentes: parentes cum liberis, Cs.— A grandparent, progenitor, ancestor (of recent generations; more remote ancestors are maiores): Siciliam ac Sardiniam parentibus nostris ereptas recuperare, L.: more parentum, ancestral, V.— Plur, relations, kinsfolk, kindred (of brothers and cousins), Cu.— Fig., a father, founder, inventor, author: me urbis parentem esse dixerunt: Socrates philosophiae: (Mercurius) lyrae parens, H.: parentis laudes, i. e. Jupiter, H.
    * * *
    parent, father, mother

    Latin-English dictionary > parēns

  • 11 adgnascor

    a-gnascor ( adg-), nātus, 3, v. dep. [ad-gnascor, nascor].
    1.
    To be born in addition to; commonly,
    A.
    Of children that are not born until after the father has made his will:

    constat agnascendo rumpi testamentum,

    Cic. de Or. 1, 57, 241; so id. Caecin. 25; Dig. 25, 3, 3.—Metaph.,
    B.
    Of adopted children, to accrue by adoption:

    qui in adoptionem datur, his, quibus agnascitur, cognatus fit,

    Paul. Dig. 1, 7, 23; cf. id. ib. 1, 7, 10.—
    II.
    Of plants, to grow to, at, or upon something:

    viscum in quercu adgnasci,

    Plin. 16, 44, 93, § 245; 27, 11, 73, § 97.—
    III.
    Of teeth, to grow afterwards, Gell. 3, 10.—Of hair, Plin. 11, 39, 94, § 231. —Of limbs:

    membra animalibus adgnata inutilia sunt,

    Plin. 11, 52, 113, § 272.—Of plants:

    tubera et cetera quae subito adgnascuntur,

    Scrib. Comp. 82.—Hence, agnā-tus ( adg-), a, um, P. a.
    A.
    Lit., born to, belonging to, or connected with by birth; and subst., a blood relation by the father's side ( father, son, grandson, etc.; brother, brother's son, brother's grandson, etc.; uncle, cousin, second cousin, etc.); accordingly of more limited signif. than cognatus, which includes blood relations on the mother's side; the idea in gentilis is still more extended, including all the persons belonging to a gens, and bearing the same gentile name, e. g. the Cornelii, Fabii, Aemilii, etc., v. Smith's Dict. Antiq.; Gai Inst. 1, 156; Ulp. 26, 1, 10, § 2; cf.

    Zimmern, Röm. Priv. Rechtsgesch. 1, 507 sq.—Even the XII. Tables mention the Agnati: SI. (PATERFAMILIAS) INTESTATO. MORITVR. CVI. SVVS. HERES. NEC. SIT. ADGNATVS. PROXIMVS. FAMILIAM. HABETO.,

    Cic. Inv. 2, 50, and Ulp. Fragm. Tit. 26, § 1:

    SI. ADGNATVS. NEC. ESCIT. (sit) GENTILIS. FAMILIAM. NANCITOR., Mos. et Rom. Leg. Coll. Tit. 16, § 4: SI. FVRIOSVS. EST. ADGNATORVM. GENTILIVMQVE. IN. EO. PECVNIAQVE. EIVS. POTESTAS. ESTO.,

    Cic. Inv. 2, 5; Auct. ad Her. 1, 13.—Hence, the proverb:

    ad adgnatos et gentiles est deducendus, for a madman or insane person,

    Varr. R. R. 1, 2, 8.—
    B.
    Ag-nāti, orum, subst., children born after the father has made his will (cf. I. A.):

    numerum liberorum finire aut quemquam ex adgnatis necare flagitium habetur,

    Tac. G. 19; id. H. 5, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > adgnascor

  • 12 adgnatus

    a-gnascor ( adg-), nātus, 3, v. dep. [ad-gnascor, nascor].
    1.
    To be born in addition to; commonly,
    A.
    Of children that are not born until after the father has made his will:

    constat agnascendo rumpi testamentum,

    Cic. de Or. 1, 57, 241; so id. Caecin. 25; Dig. 25, 3, 3.—Metaph.,
    B.
    Of adopted children, to accrue by adoption:

    qui in adoptionem datur, his, quibus agnascitur, cognatus fit,

    Paul. Dig. 1, 7, 23; cf. id. ib. 1, 7, 10.—
    II.
    Of plants, to grow to, at, or upon something:

    viscum in quercu adgnasci,

    Plin. 16, 44, 93, § 245; 27, 11, 73, § 97.—
    III.
    Of teeth, to grow afterwards, Gell. 3, 10.—Of hair, Plin. 11, 39, 94, § 231. —Of limbs:

    membra animalibus adgnata inutilia sunt,

    Plin. 11, 52, 113, § 272.—Of plants:

    tubera et cetera quae subito adgnascuntur,

    Scrib. Comp. 82.—Hence, agnā-tus ( adg-), a, um, P. a.
    A.
    Lit., born to, belonging to, or connected with by birth; and subst., a blood relation by the father's side ( father, son, grandson, etc.; brother, brother's son, brother's grandson, etc.; uncle, cousin, second cousin, etc.); accordingly of more limited signif. than cognatus, which includes blood relations on the mother's side; the idea in gentilis is still more extended, including all the persons belonging to a gens, and bearing the same gentile name, e. g. the Cornelii, Fabii, Aemilii, etc., v. Smith's Dict. Antiq.; Gai Inst. 1, 156; Ulp. 26, 1, 10, § 2; cf.

    Zimmern, Röm. Priv. Rechtsgesch. 1, 507 sq.—Even the XII. Tables mention the Agnati: SI. (PATERFAMILIAS) INTESTATO. MORITVR. CVI. SVVS. HERES. NEC. SIT. ADGNATVS. PROXIMVS. FAMILIAM. HABETO.,

    Cic. Inv. 2, 50, and Ulp. Fragm. Tit. 26, § 1:

    SI. ADGNATVS. NEC. ESCIT. (sit) GENTILIS. FAMILIAM. NANCITOR., Mos. et Rom. Leg. Coll. Tit. 16, § 4: SI. FVRIOSVS. EST. ADGNATORVM. GENTILIVMQVE. IN. EO. PECVNIAQVE. EIVS. POTESTAS. ESTO.,

    Cic. Inv. 2, 5; Auct. ad Her. 1, 13.—Hence, the proverb:

    ad adgnatos et gentiles est deducendus, for a madman or insane person,

    Varr. R. R. 1, 2, 8.—
    B.
    Ag-nāti, orum, subst., children born after the father has made his will (cf. I. A.):

    numerum liberorum finire aut quemquam ex adgnatis necare flagitium habetur,

    Tac. G. 19; id. H. 5, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > adgnatus

  • 13 agnascor

    a-gnascor ( adg-), nātus, 3, v. dep. [ad-gnascor, nascor].
    1.
    To be born in addition to; commonly,
    A.
    Of children that are not born until after the father has made his will:

    constat agnascendo rumpi testamentum,

    Cic. de Or. 1, 57, 241; so id. Caecin. 25; Dig. 25, 3, 3.—Metaph.,
    B.
    Of adopted children, to accrue by adoption:

    qui in adoptionem datur, his, quibus agnascitur, cognatus fit,

    Paul. Dig. 1, 7, 23; cf. id. ib. 1, 7, 10.—
    II.
    Of plants, to grow to, at, or upon something:

    viscum in quercu adgnasci,

    Plin. 16, 44, 93, § 245; 27, 11, 73, § 97.—
    III.
    Of teeth, to grow afterwards, Gell. 3, 10.—Of hair, Plin. 11, 39, 94, § 231. —Of limbs:

    membra animalibus adgnata inutilia sunt,

    Plin. 11, 52, 113, § 272.—Of plants:

    tubera et cetera quae subito adgnascuntur,

    Scrib. Comp. 82.—Hence, agnā-tus ( adg-), a, um, P. a.
    A.
    Lit., born to, belonging to, or connected with by birth; and subst., a blood relation by the father's side ( father, son, grandson, etc.; brother, brother's son, brother's grandson, etc.; uncle, cousin, second cousin, etc.); accordingly of more limited signif. than cognatus, which includes blood relations on the mother's side; the idea in gentilis is still more extended, including all the persons belonging to a gens, and bearing the same gentile name, e. g. the Cornelii, Fabii, Aemilii, etc., v. Smith's Dict. Antiq.; Gai Inst. 1, 156; Ulp. 26, 1, 10, § 2; cf.

    Zimmern, Röm. Priv. Rechtsgesch. 1, 507 sq.—Even the XII. Tables mention the Agnati: SI. (PATERFAMILIAS) INTESTATO. MORITVR. CVI. SVVS. HERES. NEC. SIT. ADGNATVS. PROXIMVS. FAMILIAM. HABETO.,

    Cic. Inv. 2, 50, and Ulp. Fragm. Tit. 26, § 1:

    SI. ADGNATVS. NEC. ESCIT. (sit) GENTILIS. FAMILIAM. NANCITOR., Mos. et Rom. Leg. Coll. Tit. 16, § 4: SI. FVRIOSVS. EST. ADGNATORVM. GENTILIVMQVE. IN. EO. PECVNIAQVE. EIVS. POTESTAS. ESTO.,

    Cic. Inv. 2, 5; Auct. ad Her. 1, 13.—Hence, the proverb:

    ad adgnatos et gentiles est deducendus, for a madman or insane person,

    Varr. R. R. 1, 2, 8.—
    B.
    Ag-nāti, orum, subst., children born after the father has made his will (cf. I. A.):

    numerum liberorum finire aut quemquam ex adgnatis necare flagitium habetur,

    Tac. G. 19; id. H. 5, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > agnascor

  • 14 Agnati

    a-gnascor ( adg-), nātus, 3, v. dep. [ad-gnascor, nascor].
    1.
    To be born in addition to; commonly,
    A.
    Of children that are not born until after the father has made his will:

    constat agnascendo rumpi testamentum,

    Cic. de Or. 1, 57, 241; so id. Caecin. 25; Dig. 25, 3, 3.—Metaph.,
    B.
    Of adopted children, to accrue by adoption:

    qui in adoptionem datur, his, quibus agnascitur, cognatus fit,

    Paul. Dig. 1, 7, 23; cf. id. ib. 1, 7, 10.—
    II.
    Of plants, to grow to, at, or upon something:

    viscum in quercu adgnasci,

    Plin. 16, 44, 93, § 245; 27, 11, 73, § 97.—
    III.
    Of teeth, to grow afterwards, Gell. 3, 10.—Of hair, Plin. 11, 39, 94, § 231. —Of limbs:

    membra animalibus adgnata inutilia sunt,

    Plin. 11, 52, 113, § 272.—Of plants:

    tubera et cetera quae subito adgnascuntur,

    Scrib. Comp. 82.—Hence, agnā-tus ( adg-), a, um, P. a.
    A.
    Lit., born to, belonging to, or connected with by birth; and subst., a blood relation by the father's side ( father, son, grandson, etc.; brother, brother's son, brother's grandson, etc.; uncle, cousin, second cousin, etc.); accordingly of more limited signif. than cognatus, which includes blood relations on the mother's side; the idea in gentilis is still more extended, including all the persons belonging to a gens, and bearing the same gentile name, e. g. the Cornelii, Fabii, Aemilii, etc., v. Smith's Dict. Antiq.; Gai Inst. 1, 156; Ulp. 26, 1, 10, § 2; cf.

    Zimmern, Röm. Priv. Rechtsgesch. 1, 507 sq.—Even the XII. Tables mention the Agnati: SI. (PATERFAMILIAS) INTESTATO. MORITVR. CVI. SVVS. HERES. NEC. SIT. ADGNATVS. PROXIMVS. FAMILIAM. HABETO.,

    Cic. Inv. 2, 50, and Ulp. Fragm. Tit. 26, § 1:

    SI. ADGNATVS. NEC. ESCIT. (sit) GENTILIS. FAMILIAM. NANCITOR., Mos. et Rom. Leg. Coll. Tit. 16, § 4: SI. FVRIOSVS. EST. ADGNATORVM. GENTILIVMQVE. IN. EO. PECVNIAQVE. EIVS. POTESTAS. ESTO.,

    Cic. Inv. 2, 5; Auct. ad Her. 1, 13.—Hence, the proverb:

    ad adgnatos et gentiles est deducendus, for a madman or insane person,

    Varr. R. R. 1, 2, 8.—
    B.
    Ag-nāti, orum, subst., children born after the father has made his will (cf. I. A.):

    numerum liberorum finire aut quemquam ex adgnatis necare flagitium habetur,

    Tac. G. 19; id. H. 5, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > Agnati

  • 15 agnatus

    a-gnascor ( adg-), nātus, 3, v. dep. [ad-gnascor, nascor].
    1.
    To be born in addition to; commonly,
    A.
    Of children that are not born until after the father has made his will:

    constat agnascendo rumpi testamentum,

    Cic. de Or. 1, 57, 241; so id. Caecin. 25; Dig. 25, 3, 3.—Metaph.,
    B.
    Of adopted children, to accrue by adoption:

    qui in adoptionem datur, his, quibus agnascitur, cognatus fit,

    Paul. Dig. 1, 7, 23; cf. id. ib. 1, 7, 10.—
    II.
    Of plants, to grow to, at, or upon something:

    viscum in quercu adgnasci,

    Plin. 16, 44, 93, § 245; 27, 11, 73, § 97.—
    III.
    Of teeth, to grow afterwards, Gell. 3, 10.—Of hair, Plin. 11, 39, 94, § 231. —Of limbs:

    membra animalibus adgnata inutilia sunt,

    Plin. 11, 52, 113, § 272.—Of plants:

    tubera et cetera quae subito adgnascuntur,

    Scrib. Comp. 82.—Hence, agnā-tus ( adg-), a, um, P. a.
    A.
    Lit., born to, belonging to, or connected with by birth; and subst., a blood relation by the father's side ( father, son, grandson, etc.; brother, brother's son, brother's grandson, etc.; uncle, cousin, second cousin, etc.); accordingly of more limited signif. than cognatus, which includes blood relations on the mother's side; the idea in gentilis is still more extended, including all the persons belonging to a gens, and bearing the same gentile name, e. g. the Cornelii, Fabii, Aemilii, etc., v. Smith's Dict. Antiq.; Gai Inst. 1, 156; Ulp. 26, 1, 10, § 2; cf.

    Zimmern, Röm. Priv. Rechtsgesch. 1, 507 sq.—Even the XII. Tables mention the Agnati: SI. (PATERFAMILIAS) INTESTATO. MORITVR. CVI. SVVS. HERES. NEC. SIT. ADGNATVS. PROXIMVS. FAMILIAM. HABETO.,

    Cic. Inv. 2, 50, and Ulp. Fragm. Tit. 26, § 1:

    SI. ADGNATVS. NEC. ESCIT. (sit) GENTILIS. FAMILIAM. NANCITOR., Mos. et Rom. Leg. Coll. Tit. 16, § 4: SI. FVRIOSVS. EST. ADGNATORVM. GENTILIVMQVE. IN. EO. PECVNIAQVE. EIVS. POTESTAS. ESTO.,

    Cic. Inv. 2, 5; Auct. ad Her. 1, 13.—Hence, the proverb:

    ad adgnatos et gentiles est deducendus, for a madman or insane person,

    Varr. R. R. 1, 2, 8.—
    B.
    Ag-nāti, orum, subst., children born after the father has made his will (cf. I. A.):

    numerum liberorum finire aut quemquam ex adgnatis necare flagitium habetur,

    Tac. G. 19; id. H. 5, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > agnatus

  • 16 patrium

    1.
    pā̆trĭus, a, um, adj. [pater], of or belonging to a father, fatherly, paternal (for syn. v paternus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    esse exitio rei patriae suae,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 23:

    rem patriam et gloriam majorum foedare,

    id. Trin. 3, 2, 30:

    animus patrius,

    Ter. Hec. 2, 2, 2; Cic. Rosc. Am. 16, 46; Liv. 2, 5, 8:

    res patria atque avita,

    Cic. Verr. 1, 5, 13:

    potestas,

    id. Inv. 2, 17, 52; Sen. Clem. 1, 14, 2:

    jus et potestas,

    Cic. Phil. 2, 18, 46; Liv. 1, 26, 9:

    majestas,

    id. 4, 45, 8; 8, 7, 15:

    auctoritas,

    Cic. Cael. 16, 37:

    amor,

    id. Fin. 1, 7, 23:

    benevolentia,

    Tac. A. 4, 4:

    maeror,

    Cic. Fl. 42, 106; id. Imp. Pomp. 9, 22:

    acerbitas,

    Liv. 7, 5, 7:

    monumentum,

    Ter. Eun. prol. 13:

    amor,

    Verg. A. 1, 643: arae. i. e. of Father Apollo, Ov. M. 15, 723:

    patrium mimae donare fundum laremque, Hor S. 1, 2, 56: dolor pedum,

    hereditary, Plin. Ep. 1, 12: ucerbitas, i. e. of his father, Liv 7, 5, 7: di patrii, of one's forefathers. like theoi patrôioi, family gods, household gods, penates, Cic. Phil. 2, 20, 75, Tib. 2, 1, 17; Hyg. ap. Macr S. 3, 4 fin.:

    hoc patrium est, potius consuefacere filium Suā sponte recte facere quam alieno metu, Ter Ad. 1, 1, 49.—Rarely, like paternus. = patris. patriā virtute praeditus filius,

    Cic. Sest. 21, 48 sepulchrum patrium, id. Rosc. Am. 9, 24:

    poenas patrias persequi,

    id. Phil. 13, 20, 4: corpus patrium. Plaut. Merc. 1, 1, 74; Tac. A. 5, 28:

    patrio instituto deditus studio litterarum,

    Cic. Brut. 20, 79; 59, 213:

    mos patrius et disciplina,

    id. Sen. 11, 37:

    regnum patrium atque avitum,

    id. Imp. Pomp. 8, 21.—
    B.
    In partic., in gram.:

    patrius casus,

    the genitive, Gell. 4, 16, 1; cf. patricus and paternus.—
    II.
    Transf., in gen.
    A.
    Handed down from one's forefathers, old-established, old, ancient (very rare): mos. hereditary, old-established custom, Cic. de Or. 1, 18, 84: leges. Vulg. 2 Macc. 7, 2.—
    B.
    Hereditary, innate, peculiar ( poet.):

    praediscere patrios cultusque habitusque locorum,

    Verg. G. 1, 52:

    patrius hic (pedum dolor) illi,

    the gout, Plin. Ep. 1, 12, 4. pavor genti, Sil 15, 722:

    adde, cruentis Quod patriura saevire Dahis,

    Val. Fl. 2, 157.—Hence,
    C.
    Subst.
    1.
    pā̆trĭa, ae (old gen. patrial, Lucr. 1, 41), f (sc. terra)
    a.
    One's fatherland, native land or country, native place:

    erilis patria, salve,

    Plaut. Stich. 5, 2, 2:

    eram imperator in patriā meā,

    id. Ps. 4, 7, 75: patria, quae communis est omnium nostrum parens. Cic. Cat. 1, 7, 17:

    omnes omnium caritates patria una complexa est.,

    id. Off. 1, 17, 57: o pater, o patria, o Priami domus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 118 Vahl.); cf.: o patria, o divum domus Ilium, Poët. ap. Serv. Verg. A. 2, 241; imitated by Verg. l. l.: o Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem di genuerunt, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 116 Vahl.):

    patriā Atheniensis an Lacedaemonius,

    Cic. Inv. 1, 24, 35: Hispaniam sibi antiquam patriam esse, Sall. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 1, 380.—
    b.
    A dwelling-place, home:

    habuit alteram loci patriam, alteram juris,

    Cic. Leg. 2, 2, 5:

    Italiam quaero patriam,

    Verg. A. 1, 380; cf. id. ib. 11, 25:

    exuere patriam,

    Tac. H. 5, 5; cf. id. Agr 32: patria major = mêtropolis, the mother-city of colonists, Curt. 4, 15, 5.—Hence, prov.: patria est, ubicumque est bene, Poët. (prob. Pacuv.) ap. Cic. Tusc. 5, 37, 108:

    quia propheta in suā patriā honorem non habet,

    Vulg. Johan. 4, 44; id. Marc. 6, 4; id. Luc. 4, 24.— Poet. of things; Nilus, Qui patriam tantae tam bene celat aquae, the home, i. e. the source, Ov. Am. 3, 6, 40:

    nimborum in patriam,

    Verg. A. 1, 51:

    divisae arboribus patriae,

    id. G. 2, 116; cf.:

    una atque eadem est vini patria atque magistri,

    Juv. 11, 161. —
    * 2.
    pā̆trĭum, ĭi, n. (sc. nomen), i. q. patronymicum, a patronymic, Quint. 1, 5, 45.—
    * D.
    Adv.: pā̆trĭē, paternally:

    patrie monere,

    Quint. 11, 1, 68.
    2.
    pā̆trĭus, a, um, adj. [patria].
    I.
    In gen., of or belonging to one's native country or home, native:

    patrius sermo,

    Cic. Fin. 1, 2, 4; Hor. A. P. 57:

    mos,

    Cic. Par. 4, 1, 27:

    ritus,

    id. Leg. 2, 9, 21:

    carmen patrium canere,

    a national song, Curt. 3, 3, 9:

    Mycenae,

    i. e. their home, Verg. A. 2, 180:

    palaestrae,

    id. ib. 3, 281:

    vox,

    Vulg. 2 Macc. 7, 8.—
    II.
    In partic., in gram.: nomen patrium, a gentile noun (like Romanus, Atheniensis, etc.), Prisc. p. 580 P.

    Lewis & Short latin dictionary > patrium

  • 17 patrius

    1.
    pā̆trĭus, a, um, adj. [pater], of or belonging to a father, fatherly, paternal (for syn. v paternus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    esse exitio rei patriae suae,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 23:

    rem patriam et gloriam majorum foedare,

    id. Trin. 3, 2, 30:

    animus patrius,

    Ter. Hec. 2, 2, 2; Cic. Rosc. Am. 16, 46; Liv. 2, 5, 8:

    res patria atque avita,

    Cic. Verr. 1, 5, 13:

    potestas,

    id. Inv. 2, 17, 52; Sen. Clem. 1, 14, 2:

    jus et potestas,

    Cic. Phil. 2, 18, 46; Liv. 1, 26, 9:

    majestas,

    id. 4, 45, 8; 8, 7, 15:

    auctoritas,

    Cic. Cael. 16, 37:

    amor,

    id. Fin. 1, 7, 23:

    benevolentia,

    Tac. A. 4, 4:

    maeror,

    Cic. Fl. 42, 106; id. Imp. Pomp. 9, 22:

    acerbitas,

    Liv. 7, 5, 7:

    monumentum,

    Ter. Eun. prol. 13:

    amor,

    Verg. A. 1, 643: arae. i. e. of Father Apollo, Ov. M. 15, 723:

    patrium mimae donare fundum laremque, Hor S. 1, 2, 56: dolor pedum,

    hereditary, Plin. Ep. 1, 12: ucerbitas, i. e. of his father, Liv 7, 5, 7: di patrii, of one's forefathers. like theoi patrôioi, family gods, household gods, penates, Cic. Phil. 2, 20, 75, Tib. 2, 1, 17; Hyg. ap. Macr S. 3, 4 fin.:

    hoc patrium est, potius consuefacere filium Suā sponte recte facere quam alieno metu, Ter Ad. 1, 1, 49.—Rarely, like paternus. = patris. patriā virtute praeditus filius,

    Cic. Sest. 21, 48 sepulchrum patrium, id. Rosc. Am. 9, 24:

    poenas patrias persequi,

    id. Phil. 13, 20, 4: corpus patrium. Plaut. Merc. 1, 1, 74; Tac. A. 5, 28:

    patrio instituto deditus studio litterarum,

    Cic. Brut. 20, 79; 59, 213:

    mos patrius et disciplina,

    id. Sen. 11, 37:

    regnum patrium atque avitum,

    id. Imp. Pomp. 8, 21.—
    B.
    In partic., in gram.:

    patrius casus,

    the genitive, Gell. 4, 16, 1; cf. patricus and paternus.—
    II.
    Transf., in gen.
    A.
    Handed down from one's forefathers, old-established, old, ancient (very rare): mos. hereditary, old-established custom, Cic. de Or. 1, 18, 84: leges. Vulg. 2 Macc. 7, 2.—
    B.
    Hereditary, innate, peculiar ( poet.):

    praediscere patrios cultusque habitusque locorum,

    Verg. G. 1, 52:

    patrius hic (pedum dolor) illi,

    the gout, Plin. Ep. 1, 12, 4. pavor genti, Sil 15, 722:

    adde, cruentis Quod patriura saevire Dahis,

    Val. Fl. 2, 157.—Hence,
    C.
    Subst.
    1.
    pā̆trĭa, ae (old gen. patrial, Lucr. 1, 41), f (sc. terra)
    a.
    One's fatherland, native land or country, native place:

    erilis patria, salve,

    Plaut. Stich. 5, 2, 2:

    eram imperator in patriā meā,

    id. Ps. 4, 7, 75: patria, quae communis est omnium nostrum parens. Cic. Cat. 1, 7, 17:

    omnes omnium caritates patria una complexa est.,

    id. Off. 1, 17, 57: o pater, o patria, o Priami domus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 118 Vahl.); cf.: o patria, o divum domus Ilium, Poët. ap. Serv. Verg. A. 2, 241; imitated by Verg. l. l.: o Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem di genuerunt, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 116 Vahl.):

    patriā Atheniensis an Lacedaemonius,

    Cic. Inv. 1, 24, 35: Hispaniam sibi antiquam patriam esse, Sall. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 1, 380.—
    b.
    A dwelling-place, home:

    habuit alteram loci patriam, alteram juris,

    Cic. Leg. 2, 2, 5:

    Italiam quaero patriam,

    Verg. A. 1, 380; cf. id. ib. 11, 25:

    exuere patriam,

    Tac. H. 5, 5; cf. id. Agr 32: patria major = mêtropolis, the mother-city of colonists, Curt. 4, 15, 5.—Hence, prov.: patria est, ubicumque est bene, Poët. (prob. Pacuv.) ap. Cic. Tusc. 5, 37, 108:

    quia propheta in suā patriā honorem non habet,

    Vulg. Johan. 4, 44; id. Marc. 6, 4; id. Luc. 4, 24.— Poet. of things; Nilus, Qui patriam tantae tam bene celat aquae, the home, i. e. the source, Ov. Am. 3, 6, 40:

    nimborum in patriam,

    Verg. A. 1, 51:

    divisae arboribus patriae,

    id. G. 2, 116; cf.:

    una atque eadem est vini patria atque magistri,

    Juv. 11, 161. —
    * 2.
    pā̆trĭum, ĭi, n. (sc. nomen), i. q. patronymicum, a patronymic, Quint. 1, 5, 45.—
    * D.
    Adv.: pā̆trĭē, paternally:

    patrie monere,

    Quint. 11, 1, 68.
    2.
    pā̆trĭus, a, um, adj. [patria].
    I.
    In gen., of or belonging to one's native country or home, native:

    patrius sermo,

    Cic. Fin. 1, 2, 4; Hor. A. P. 57:

    mos,

    Cic. Par. 4, 1, 27:

    ritus,

    id. Leg. 2, 9, 21:

    carmen patrium canere,

    a national song, Curt. 3, 3, 9:

    Mycenae,

    i. e. their home, Verg. A. 2, 180:

    palaestrae,

    id. ib. 3, 281:

    vox,

    Vulg. 2 Macc. 7, 8.—
    II.
    In partic., in gram.: nomen patrium, a gentile noun (like Romanus, Atheniensis, etc.), Prisc. p. 580 P.

    Lewis & Short latin dictionary > patrius

  • 18 avunculus

    ăvuncŭlus (AVOMCVLVS and AVONCLVS, Fabr. Gloss. p. 227, a), i, m. dim. [avus; cf. Lith. avynas, uncle], a mother ' s brother, maternal uncle (a brother of the father, patruus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., Cic. de Or. 2, 84, 341; Verg. A. 3, 343; Plin. 5, 8, 6, § 20; Vulg. Gen. 28, 2; 29, 10:

    uxor patrui vel avunculi,

    ib. Lev. 20, 10; Isid. Orig. 9, 6, 17; cf. Dig. 38, 10, 10 P.—Hence,
    B.
    Esp.
    1.
    Avunculus magnus, a grandmother ' s brother (aviae frater), great-uncle, Cic. Brut. 62, 222; Dig. 38, 10, 1; 38, 10, 10; Isid. Orig. 9, 16, 26.—
    2.
    Avunculus major, a brother of the great-grandmother, greatgreat-uncle (proaviae frater), Dig. l. l. (in Isid. Orig. l. l., proavunculus).—
    3.
    Avunculus maximus, a brother of the great-greatgrandmother (abaviae frater), Dig. l. l. (in Isid. Orig. l. l., abavunculus).—In the histt. sometimes avunculus major = avunculus magnus, brother of the grandmother, Vell. 2, 59; Suet. Aug. 7; id. Claud. 3; and avunculus absol. = avunculus major, Tac. A. 2, 43; 2, 53; 4, 75.—
    II.
    Transf., the husband of the mother ' s sister, Sen. Cons. ad Helv. 17.

    Lewis & Short latin dictionary > avunculus

  • 19 peculium

    pĕcūlĭum, ii, n. [pecus], lit., property in cattle; hence, as in early times all property consisted of cattle, in gen., property.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    peculi sui prodigi (servi),

    Plaut. Most. 4, 1, 19:

    cupiditas peculii,

    Cic. Par. 5, 2 fin.:

    cura peculi,

    Verg. E. 1, 33 Serv.; Hor. A. P. 330.—
    B.
    In partic., private property.
    1.
    What the master of the house saves and lays by, money laid by, savings, Dig. 32, 1, 77.—
    2.
    What a wife owns as her independent property, and over which her husband has no control, a private purse, paraphernalia, Dig. 23, 3, 9, § 3.—
    3.
    That which is given by a father or master to his son, daughter, or slave, as his or her private property:

    frugi sum, nec potest peculium enumerari,

    Plaut. As. 2, 4, 91:

    adimere servis peculium,

    Varr. R. R. 1, 2, 17; 1, 17, 5:

    filii,

    Liv. 2, 41; cf. Sen. Ep. 11, 1:

    Juliam uxorem peculio concesso a patre praebitisque annuis, fraudavit,

    Suet. Tib. 50:

    cultis augere peculia servis,

    fees, Juv. 3, 189.—
    4.
    Castrense, the private property of a son acquired by military service, with the consent of his father (profecticium), or by inheritance through his mother (adventicium); then called quasi castrense, Dig. 49, 17, 5 sqq.; Paul. Sent. 3, 4; cf. Dig. 37, 6, 1.—
    5.
    = membrum virile, Plaut. Ps. 4, 7, 92; id. Most. 1, 3, 96; Petr. S. 8; Lampr. Elag. 9; cf. peculiatus.—
    II.
    Trop., that which belongs to one's self, one's own. —Of a letter:

    sine ullo ad me peculio veniet?

    without any thing for myself, Sen. Ep. 12, 9.—Of the people of lsrael:

    erunt mihi, in die quā ego facio, in peculium,

    Vulg. Mal. 3, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > peculium

  • 20 socrus

    socrus, ūs (orig. comm.; v. infra), f. [a collat. form of socer; Gr.hekuros], orig.also m., either a father-in-law or a mother-in-law; but of the first signif. we have only two examples in ancient poets: praemia erepta a socru suo, Att. ap. Prisc. p. 698 P. (Trag. Rel. p. 136 Rib.); and: a socru, Oenomao rege, Poët. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26 (Rib. l. l. p. 213).—The signif. mother-in-law was the prevailing one through all periods of the language:

    uno animo omnes socrus oderunt nurus,

    Ter. Hec. 2, 1, 4; 5, 1, 22; cf. Ov. F. 2, 626; Ter. Hec. 2, 3, 4; 4, 4, 83; Cic. Clu. 12, 23; Juv. 6, 231; Dig. 23, 2, 14, § 4.—Collat. form SOCERA, ae (acc. to socer), Inscr. Orell. 289;

    and contr. SOCRA,

    ib. 4221: magna, grandmother-in-law, i. e. one's husband's or wife's grandmother: major, the great-grandmother of either party, Dig. 38, 10, 4, § 6; Fest. p. 126 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > socrus

См. также в других словарях:

  • father and mother — father and mother) ( ● mother …   Useful english dictionary

  • the father and mother of — see under ↑mother1 • • • Main Entry: ↑father …   Useful english dictionary

  • father and mother of a (row, etc), the —  A severe, tremendous, terrific (row, etc.) …   A concise dictionary of English slang

  • Father and Son (book) — Father and Son (1907) is a memoir by poet and critic Edmund Gosse, which he subtitled a study of two temperaments. The book describes Edmund s early years in an exceptionally devout Plymouth Brethren home. His mother, who died early and painfully …   Wikipedia

  • Father and Son (2003 film) — Father and Son Directed by Alexander Sokurov Produced by Thomas Kufus Written by Sergei Potepalov Starring Andrei Shchetinin …   Wikipedia

  • …And Mother Makes Three — infobox television show name = ...And Mother Makes Three caption = genre = Sitcom runtime = 30 minutes creator = Richard Waring starring = Wendy Craig Robin Davies David Parfitt Valerie Lush George Selway Richard Coleman Miriam Mann country =… …   Wikipedia

  • …And Mother Makes Five — infobox television show name = ...And Mother Makes Five caption = genre = Sitcom runtime = 30 minutes creator = Richard Waring starring = Wendy Craig Richard Coleman Robin Davies David Parfitt Maxine Gordon Valerie Lush Charlotte Mitchell Tony… …   Wikipedia

  • List of people considered father or mother of a field — Revisions and sourced additions are welcome; please only include historical figures. The following is a list of significant men and women known for being the father, mother, or considered the founders mostly in Western socities in a field, listed …   Wikipedia

  • My Father and I — film poster Directed by Xu Jinglei Produced by Dong Ping, Hu Xiaofeng …   Wikipedia

  • Father Divine — (Père divin) (né vers 1880 – mort le 10 septembre 1965), était un leader spirituel afro américain entre 1907 et 1965. Il s appelait lui même Reverend General Jealous Divine (Révérend général divin jaloux) et se faisait connaître comme… …   Wikipédia en Français

  • My Father and My Son — Babam ve Oğlum Directed by Çağan Irmak Written by Çağan Irmak …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»